O Centro Singular de Investigación en Tecnoloxías Intelixentes dá Universidade de Santiago de Compostela (CiTIUS) protagoniza un avance destacado no ámbito da intelixencia artificial (IA) lingüística ao colaborar con Microsoft no desenvolvemento dun modelo de IA para a lingua galega. Esta iniciativa enmárcase nun acordo da multinacional con tres centros de investigación de referencia en España —CiTIUS, o Barcelona Supercomputing Center (BSC) e o centro HiTZ da Universidade do País Vasco— para desenvolver modelos fundacionais multilingües enfocados en preservar e potenciar as linguas oficiais do Estado, que neste caso inclúen o catalán, o éuscaro e, en particular, o galego.
Este proxecto ten como obxectivo principal impulsar tecnoloxías de linguaxe baseadas en IA que sexan abertas, responsables e adaptadas á diversidade lingüística europea, recoñecendo a necesidade de pechar a brecha lingüística dixital e garantir que todas as linguas oficiais europeas estean representadas na intelixencia artificial do futuro. Os modelos creados estarán aloxados na plataforma Azure AI Foundry dentro do programa Microsoft Open Innovation Center (MOIC), establecendo as bases para unha presenza sólida do galego nas tecnoloxías dixitais máis influentes actuais e futuras.
A elección do CiTIUS para desenvolver o modelo en galego é un recoñecemento ao papel da USC como referente en tecnoloxías lingüísticas avanzadas e sitúa a Galicia nun lugar destacado a nivel internacional en innovación en intelixencia artificial. Esta colaboración pública-académica reforza a aposta pola diversidade e a inclusión dixital desde o territorio galego, consolidando a CiTIUS como un nodo clave na transformación dixital inclusiva en España e Europa.
Este desenvolvemento apóiase no traballo previo do Proxecto Nós, lanzado en 2020 e promovido pola Xunta de Galicia a través de CiTIUS e o Instituto dá Lingua Galega (ILG). Este proxecto foi fundamental para garantir a presenza dixital do galego creando infraestruturas lingüísticas básicas, como corpus abertos, bancos de datos, ferramentas de tradución automática e sistemas de sínteses e recoñecemento de voz. En 2023, o equipo presentou Carballo, o primeiro modelo lingüístico de gran escala adestrado integramente en galego. Os avances logrados con 'Nós' non só aumentaron a capacidade dixital do galego senón que situaron a Galicia no mapa europeo da IA, preparando o terreo para a actual colaboración con Microsoft.
Doutra banda, esta colaboración con Microsoft enmárcase nunha estratexia europea e estatal máis ampla que inclúe proxectos como ILENIA e ALIA, apoiados polo Ministerio de Asuntos Económicos e Transformación Dixital. Estas iniciativas traballan no desenvolvemento de recursos e ferramentas lingüísticas para as linguas cooficiais e modelos fundacionais de IA orientados á Administración pública multilingüe.
En que consiste a pechar a brecha lingüística dixital e como a IA pode axudar a combartirla?
A brecha lingüística dixital é unha forma específica de desigualdade dentro do ámbito dixital que se refire á ausencia ou limitación do acceso e uso efectivo de tecnoloxías dixitais en determinadas linguas, especialmente as minoritarias ou con menos recursos tecnolóxicos. Esta brecha implica que certos idiomas non estean adecuadamente representados en ferramentas dixitais, plataformas ou sistemas de intelixencia artificial, o que reduce a súa capacidade para manter vivos e activos na era dixital, afectando á difusión cultural e o acceso á información nesas linguas.
Pechar esta brecha significa garantir que todas as linguas, incluídas as cooficiais e as minoritarias como o galego, teñan presenza e soporte tecnolóxico suficiente para manexar con normalidade sistemas dixitais avanzados, tradutores, asistentes virtuais, recoñecemento e síntese de voz, entre outros.
A intelixencia artificial (IA) pode ser clave para combater a brecha lingüística dixital porque permite desenvolver modelos lingüísticos avanzados que integren perfectamente diferentes idiomas na tecnoloxía dixital. Grazas á IA, é posible crear ferramentas que entendan, procesen e xeren texto ou voz en linguas como o galego, abrindo as portas para que estas comunidades accedan a servizos dixitais no seu idioma propio. Isto mellora a calidade de vida, facilita a administración pública multilingüe, e abre novas oportunidades económicas e educativas.
A IA axuda a superar varios obstáculos que causan a brecha lingüística dixital: por unha banda, reduce a falta de recursos tecnolóxicos específicos para idiomas minoritarios; por outro, mellora a accesibilidade destes idiomas en contornas dixitais complexos, como asistentes de voz ou tradutores automáticos, que en moitos casos antes só estaban dispoñibles para linguas maioritarias.
